एकः
केही समयअघि दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका खोटाङका जनप्रतिनिधिले छाडा कुकुरलाई व्यवस्थित गर्ने भन्दै धोबी–धुलाइ गरेको भिडियो सामाजिक सन्जालमा भाइरल भयो । पसलजस्तो देखिने घरको अगाडि उभिएको कुकुरलाई एकजनाले डोरी लगाई नियण्त्रणमा लिन्छन् । र अर्कोले चिर्पटले मरणासन्न हुने गरी चुट्छन् । बीचमा भाग्न, बाँच्न कुकुर उफ्रिन्छ । तर नियण्त्रणमा परेपछि सक्दैन । लगातारको प्रहारपछि ऊ ढल्छ । ढलेपछि पनि प्रहारको सिलसिला रोकिँदैन । अन्तमा मर्यो भन्ठानेपछि उसलाई घिसार्दै लगिन्छ । कुनै फिल्मी दृश्यजस्तो लाग्ने (फिल्ममा पनि यस्तो कहाँ हुन्छ र ?) निर्मम तर यथार्थ घटनाको साक्षी उक्त भिडियो हेरेपछि मेरा आँसु थामिएनन् । अलि कोमल स्वभावको र भावुक जो छु ।
दुईः
‘यो कुकुर होइन, मेरो छोरा हो’ यो कुरा व्यवसायी अमन तामाङले भनेका हुन् । बिबिसी नेपालीसँग भिडियो कुराकानी गर्दै आफ्नो टिबेटन म्यास्टिफ जातको कुकुरबारे उनले यसो भनेका थिए । तीन महिनाको हुँदा चीनबाट मगाउँदा त्यसको मूल्य उतिबेला साढे दुई लाख रुपैयाँ थियो । उक्त कुकुरका लागि खानामा मात्र मासिक पैँतीस हजारसम्म खर्च हुँदो रहेछ । भ्याक्सिनदेखि साबुन–स्याम्पूसम्म बजेट छुट्याउने अमनले म्यास्टिफ आफ्नो परिवार रहेको र उसका लागि पनि आफूले कमाउनु पर्छ भनेको सुन्दा फेरि कुकुरप्रति प्रेम र सम्मान पनि जाग्यो ।
माथिका यी दुवै फरक प्रकृति र सन्दर्भका घटना हुन् । यस्तै घटनाले मलाई हाचीकोको सम्झना गराउँछ । सडक छेउछाउमा जब अपहेलित, घाइते वा मायालु कुकुर देख्छु, त्यतिखेर पनि सम्झना हाचीकोकै आउँछ । सबै कुकुरलाई हाचीकोको संज्ञा दिन त मिल्दैन । यद्यपि प्राकृति संरचना एउटै देख्दा त्यसको झल्को आउनु अन्यथा होइन ।
०००
आजभोलि किताब र फिल्म मेरो वुद्धिबिलासका साधन बनिरहेका छन् । तर यी दुवै फरकफरक कुरा हुन् भन्नेमा कुरामा म सचेत छु । धेरै अर्थमा मलाई फिल्मभन्दा किताब नै अधिक प्रिय लाग्छन् । मन पर्छन् । किताबबाट आउने सुवास, त्यसको स्पर्श र किताब पढेर गर्न सकिने कल्पना सायदै फिल्म हेरेर गर्न सकिएला । तर फिल्मले हाम्रो कल्पनाशक्तिको आयतनलाई खुम्चाइरहेको पनि एउटा कोणबाट सत्य हो ।
स्टिफन किङको भाषामा भन्ने हो किताब र फिल्म भनेका स्याउ र सुन्ताला जस्तै हुन् । दुवै फलफूल त हुन् तर स्वाद बिल्कुलै फरक । किङको यो भनाइप्रति मेरो आंशिक सहमति छ । किनकि स्याउको स्वादका लागि सुन्ताला खानु मूर्खतासिवाय अरू केही हुँदैन ।
कहिलेकाहीँ किताबले जस्तै फिल्मले पनि दर्शकभित्र हुटहुटी जगाइदिने काम गर्छ । त्यसका केही पात्र, चयनित स्थान र दृश्यले दर्शकलाई कतिबेला त्यहाँ पुगूँ भन्ने बनाइदिन्छ । किताबको सन्दर्भमा कुरा गर्दा, त्यहाँका शब्दलाई पाठक आफैँले सेट निर्माण गर्दै, कल्पना गर्दै, पढ्नुपर्ने हुन्छ । अमेरिकी गीत–संगीतकार ट्रेन्ट रेज्नर भन्छन्, ‘फिल्मभन्दा किताब नै उत्तम हुन् । किनकि तपाईंले सेटको निर्माण त्यसरी नै गर्नुहुन्छ, जसरी हेर्न चाहानुहुन्छ ।’
फिल्म हेर्ने क्रममै केही फिल्म हेरेपछि मलाई तत्तत् स्थानसम्म पुग्ने तीव्र आकांक्षा पलायो । तपाईंहरूलाई पनि यस्तो भएको हुनसक्छ । वा हुन्छ होला पनि । उसो त सबै फिल्म हेरेर वा किताब पढेर निर्देशित–लिखित स्थानसम्म पुग्न सम्भव हुँदैन । नहुँदा नहुँदै पनि मन भने पुग्छ । अनि शरीर पुग्न चाहन्छ । जब दुई फिल्म– ‘हाचीको’ र ‘माझी द माउन्टेन म्यान’ हेरेँ त्यसपछि जीवनको कुनै कालखण्डमा क्रमशः हाचीको आफ्नो प्रोफेसरलाई नित्य पर्खिरहने स्टेशन शिबुया, जापान र दशरथ माझीले कडा परिश्रमका साथ हम्मरले चट्टानी पहाड काटेर निकालेको सडक एवम् गाउँ हेर्न बिहारस्थित गेहलौर जाने मन भयो । ती दुई स्थानमा एकपटक पुग्छु भन्ने आफैँसँग संकल्प गरेँ । थाहा छैन, कसरी यस्तो मीठो सपनाको माकुरे जालोमा अल्झिएँ ।
सौभाग्य नै भन्नुपर्छ ! दूरी, खर्च अनि आवत–जावतको हिसाबले नजिक पर्ने गेहलौरभन्दा पहिले टोकियो, जापान पुगेँ । त्यहाँ पुगेपछि कम्तीमा शिबुया नपुगूँ, यो हुनै सक्दैनथ्यो । बरू विविध कारणले हिरोसीमा–नागासाकी पुगिनँ । डिज्नी ल्याण्ड र स्काई ट्री घुमिनँ । तर हाचीको भेट्न शिबुया पुगेरै छोडेँ ।
रियल हाचीको
सन् १९२३ मा ओदाते सहर नजिकै अकिता प्रिफेक्चरमा जन्मेको अकिता जातको कुकुर हो, हाचीको । हाचीको अर्थात् एउटा बफादार कुकुर । जापानमा वफादारीको पर्याय बनिसकेको हाचीकोलाई हिदेसाबुरो उएनोले शिबुयास्थित आफ्नो घर ल्याएर पालेका थिए । उनी टोकियोस्थित तत्कालीन इम्पेरियल विश्वविद्यालयका प्राध्यापक थिए । जब उएनो दैनिक विश्वविद्यालय जान्थे हाचीको उनलाई छोड्न शिबुया स्टेसनसम्म पुग्थ्यो । घर फर्किँदा पनि त्यहीँ पुगेर हाचीको आफ्नो मालिकको प्रतीक्षा गरिबस्थ्यो । यसरी उनीहरू सँगै घर फर्किन्थे ।
सन् १९२५ को एक दिन । ब्रेन ह्यामरेजका कारण विश्वविद्यालयमै उएनोको मृत्यु हुन्छ । बिहान मालिकलाई छोडेको हाचीको दिउँसो लिन उही पुरानो ठाउँ पुग्छ । पर्खिन्छ, पर्खिन्छ तर उएनो फर्केर आउँदैनन् ।
यसबीचमा थुप्रै बसन्त ऋतु बहार बोकेर आउँछन् । थुप्रै शिशिरले उजाडेर लैजान्छन् । हिउँ खस्छ । पानी पर्छ । तर हाचीको भने मालिक फर्कने समयमा स्टेशन पुग्न छोड्दैन । यसरी उसले नौ वर्ष नौ महिना पन्ध्र दिन पर्खाइमै गुजार्छ । र मार्च १९३५ (एघार वर्षको उमेर) मा उसको मृत्यु हुन्छ । धैरेपछि गएर हाचीकोको मालिकप्रतिको प्रेम, बफादारीता र विश्वासलाई लिएर १९८७ मा जापानमै फिल्म बन्यो, हाचीको मोनोगातरी (हाचीको किम्वदन्ती) । बक्स अफिसमा त्यो वर्षको सर्वाधिक हिट फिल्म । जसलाई काजुयोसी ओकुयामा र ज्युनइची सिन्दोहरूले मिलेर बनाए । यसमा सेइजिरो कोयामाको निर्देशन थियो ।
फिल्म र फिल्म
सन् २००९ मा रिलिज भएको फिल्म हो– हाचीः अ डग्स टेल । सन् १९८७ मा बनेको ‘हाचीको मोनोगातरी’को अंग्रेजी भर्जन मानिन्छ । जसलाई लेजस हलस्ट्रोमले निर्देशन गरेका छन् । तर जापानीजबाट अंग्रेजीमा गएसँगै फिल्ममा केही फरकपन पनि देखिन्छ । (यहाँनेर दुवै फिल्मको कथा-सारांश लेखेर यो लेख तन्काउन चाहिनँ ।) हामीमध्ये धेरैले ‘हाचीः अ डग्स टेल’ त हेर्यौं हौँला । तर ओरिजिनल ‘हाचीको मोनोगातरी’ हेरेका छैनौँ । मैले पनि जापानबाट फर्केपछि मात्रै हेरेको हुँ । जब यो हेरेँ लाग्यो, वास्तविक कथानक हेरेकोझैँ लाग्यो । जस्तो कि जापानीज भर्जनमा अकिता जातीको कुकुर प्रोफेसरलाई उपहारस्वरुप घरमै पुर्याइएको छ भने अंग्रेजी भर्जनमा जाँदा बीच बाटोमा टोकरी खसेर त्यसबाट ऊ निस्केर भागेको छ । यस्तै दुवै फिल्मको कथा उठान र बैठान पनि अलगअलग तरिकाले गरिएको छ । यीबाहेक धेरैकुरा रिमेक गरिएको फिल्ममा छुटेको महसुस हुन्छ ।
शिबुया स्टेशन
मृत्युपछि हाचीकोको प्रशंसा चारैतर्फ फैलियो । मृत्युपूर्व पनि, प्रोफेसरलाई कुरिरहेको बेला ‘आसाही सिम्बुन’ नामक पत्रिकामा ऊ छापियो । उसबारे सुनेर त्यहाँका स्थानीयले पैसा जम्मा गरे । र शिबुया स्टेशन बाहिर स्ट्याचु बनाए । तर दोस्रो विश्व युद्धको समयमा त्यो छिन्नभिन्न भयो । त्यसपछि सन् १९४८ मा फेरि त्यसको पुनर्निमाण भयो । आज शिबुया हाचीकोको सम्झनालाई जोगाइराख्ने ठाउँ मात्रै होइन पर्यटकीय स्थल पनि बनेको छ । यस्तै प्रत्येक वर्ष मार्च ८ का दिन ‘च्युकेन हाचीको मातसुरी’ समारोह हुँदो रहेछ । हाचीकोप्रति सम्मान व्यक्त गर्दै जीवन्त प्रेम, अटुट विश्वास र जीवनभरको साथका लागि कसम पनि खाइने कुरा त्यहीँ पुगेर थाहा भयो ।
०००
फराकिलो ठाउँ । अर्ध चन्द्राकारमा सामूहिक रुपमा बस्ने कुर्ची । वरिपरि साकुराका वृक्षहरू । र बीचमा मष्टो आकारमा ठडिएको एउटा उँचो चौको । त्यसैमाथि पछाडिका दुई खुट्टा मारी अगाडिका दुई खुट्टा टेकेर उभिएको छ हाचीको यानकी उसको स्ट्याचु । हेर्दा आँखा चिम्लिएजस्तो लाग्ने । बोलाउँदा बोल्छ जस्तो पनि । रङमा स्वर्ण–खैरो । त्यसकै तल जापानीज भाषामा लेखिएको छ– च्युकेन हाचीको । अर्थात् बफादार कुकुर, हाचीको । यो दृश्य शिबुया स्टेशनबाहिरको हो ।
अप्रिल अन्तिम साता म शिबुया पुग्दा हिउँ परिरहेको थिएन । बरू चरक्क चर्किएको थियो घाम । न त्यहाँ फिल्ममा देखिएकोजस्तो हाचीको बस्ने गोलो चौतारी थियो । न त्यो पुरानो संरचना । पछि पो थाहा पाएँ उक्त फिल्म वुनसकेट रोड–आइल्याण्डमा छायाङ्कन भएको रहेछ । शिबुयामा खोजेर के पाइन्थ्यो र ? तर पनि शिबुयाका रेल–पटरी देख्दा हिउँले ढपक्क ढाकिएको सम्झिएँ । रोकिएका रेल देख्दा कतै त्यसको मुनि हाचीको लुकेको छ कि भन्ने पनि लाग्यो । किनकि फिल्ममा त्यही दृश्य बढी जीवन्त देखाइएको छ ।
त्यसै त जापान व्यस्त देश । व्यस्त मान्छे र तिनैका कारण अतिव्यस्त बनिरहेका हरेक स्टेशन । गोल्डन विक चलिरहेकोले गर्दा पनि होला, भीडभाड झेलिनसक्नुको थियो । त्यही भीड छिचोलेर हाचीकोको स्ट्याचु अगाडि उभिएँ । र एउटा फोटो खिचाएँ । मेरा लागि यो स्वर्णिम पल थियो जीवनको । अनि साथीरूसँग फर्किएँ ।
तर, हाचीको भने आफ्नो मालिकलाई अझै पनि पर्खिरहेकै छ ।
0 comments